Wybuch Powstania Krakowskiego

szef

noc z 20 na 21 lutego 1846 roku – Wybuch Powstania Krakowskiego


 

16 lutego 2018 roku

noc z 20 na 21 lutego 1846 roku – Wybuch Powstania Krakowskiego
    Po upadku powstania listopadowego z lat 1830 – 1831 pragnienie wolności i niepodległości Ojczyzny nie zagasło mimo represji zaborców. Głównymi nosicielami idei wolnej Ojczyzny zarówno na terenie podzielonego kraju jak i na emigracji było ziemiaństwo i część arystokracji. Po niepowodzeniach wcześniejszych zrywów narodowych zaczęli oni jednak brać pod uwagę rolę chłopów w walkach powstańczych, widząc w nich siłę, która może przeważyć w starciu z zaborcami. Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej powstały 22 lutego 1846 roku ogłosił manifest do narodu polskiego w którym zawarł również zachętę do ludności chłopskiej. Dokument składał się z następujących elementów: proklamacji wybuchu powstania oraz utworzenia Rzeczpospolitej Polskiej; zniesienia różnic społecznych i przywilejów stanowych; likwidacji pańszczyzny, wprowadzenia uwłaszczenia chłopów; nadania bezrolnym włościanom ziemi, jeżeli wezmą udział w powstaniu oraz zapewnienie opieki społecznej dla najuboższych.
    Miejscem szczególnym w planie trójzaborowego zrywu niepodległościowego było miasto Kraków. Miasto i okoliczne ziemie jako jedyny obszar I Rzeczypospolitej miały namiastkę autonomii. Było to związane z postanowieniem Kongresu Wiedeńskiego z 1815 roku, który przydzielał temu skrawkowi Rzeczypospolitej status Wolnego Miasta. Choć w nazwie wolne, to jednak duży wpływ na funkcjonowanie mieli przedstawiciele państw zaborczych. Mimo tego wpływu to właśnie tu rozpoczęły się wydarzenia noszące w historii miano Powstania Krakowskiego.
    Towarzystwo Demokratyczne Polskie podjęło decyzję o wybuchu powstania na terenie trzech zaborów. Datę przygotowywanego powstania wyznaczono na noc z 21 na 22 lutego 1846 roku. Nie zwracano jednak uwagi na małą liczebność kadr powstańczych i na fakt szerokiego zakresu przygotowań, co mogło mieć wpływ na skuteczność rozpracowywania spisku przez policję państw zaborczych. W wyniku zdrady centrala spisku w zaborze pruskim została rozbita aresztowaniami około 70 działaczy konspiracyjnych na czele z Karolem Libeltem i Ludwikiem Mierosławskim. Pod wpływem represji przygotowania w zaborze rosyjskim zostały zdławione. Konspiratorzy w Galicji wpadli w panikę. Ponadto 18 lutego 1846 roku niewielki oddział austriacki wkroczył do Krakowa. Władze powstańcze postanowiły odwołać termin powstania. Potem jednak nie wiedząc o rozpoczętej już tego dnia rzezi galicyjskiej postanowiono go utrzymać. Rabacja galicyjska pogrążyła ostatecznie nadzieje powstańców na poderwanie całego narodu do walki przeciwko zaborcom.
   W nocy z 20 na 21 lutego przeciwko austriackiej armii wystąpił Edward Dembowski, który wcześniej już zgromadził pod swym dowództwem około kilkuset powstańców. 22 lutego 1846 roku Kraków i okolice były wolne. Dyktatorem powstania ogłosił się Jan Tyssowski. Do powstańczych oddziałów zgłosiło się 6 tysięcy ochotników, ale z uwagi na niedostatek broni, w samym Krakowie wyposażono jedynie około 2 tysiące ludzi. Jedyna bitwa w tym powstaniu odbyła się 26 lutego 1846 pod Gdowem. Maszerujący na Kraków austriacki pułkownik Ludwig von Benedek wraz z okolicznymi chłopami pokonał po krótkiej walce, wysłany przeciwko niemu, oddział powstańczy. Mimo tej porażki najbardziej radykalny działacz konspiracji Edward Dembowski nie rezygnował. Chciał przemówić do chłopów i w tym celu 27 lutego 1846 roku wyruszył w sukmanie chłopskiej z krzyżem w ręku z procesją na Podgórze. Nie zdołał jednak zrealizować swych zamiarów. Drogę idącemu tłumowi zastąpiła wcześniej wyparta z Krakowa austriacka armia, która oddała kilka salw do tłumu, w wyniku czego Edward Dembowski zginął a jego śmierć położyła kres powstaniu krakowskiemu. Austriacy stanęli pod Krakowem 1 marca 1846 roku i zażądali od miasta kapitulacji w ciągu 48 godzin. 3 marca Tyssowski zdołał opuścić Kraków i na czele znacznego oddziału udał się na granicę pruską. Dyktatura Jana Tyssowskiego upadła. Walki na innych obszarach trwały krótko i były tłumione brutalnie. Tymczasem wojska austriackie wkroczyły do Krakowa. Konsekwencją przegranego powstania było włączenie Krakowa do Austrii. Ponadto wszystkie zaborcze państwa zastosowały bardzo ostre represje. Aresztowano ponad 5 tysięcy osób w 3 zaborach oraz Krakowie, kilka skazano na karę śmierci. Powstanie to trwało jedynie 9 dni, zaś o jego porażce zadecydowały między innymi wydarzenia rozgrywające się w sąsiedniej Galicji.
 

Skip to content