13 grudnia 1981 roku – Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce

W sierpniu 1980 roku masowe protesty robotników, wspieranych przez inne grupy społeczne doprowadziły do wymuszenia na komunistach podpisania porozumienia. Zostało ono zawarte 31 sierpnia 1980 roku w sali BHP Stoczni Gdańskiej pomiędzy Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym reprezentującym ponad 700 zakładów oraz delegacją rządową. Kapitulacja przed rodzącym się ruchem społecznym, który kontestował przewodnią rolę w państwie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej było podyktowane słabością komunistów nie skorych do dzielenia się władzą. Wobec własnej bezsilności komuniści zgodzili się na podpisanie porozumienia. Zgodzili się na powstanie związku zawodowego reprezentującego robotników wobec władzy robotniczej co w rzeczywistości państwa ludowego było wcześniej nie do pomyślenia. Nie oznaczało to wcale, że w dłuższej perspektywie mają zamiar tolerować i pozwolić na funkcjonowanie w realiach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jakiejkolwiek wrogiej sobie formacji. Kompromis ten stał u podstaw największego w dziejach kryzysu politycznego jaki wystąpił w PRL-u. Blisko dziesięciomilionowy związek tj. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność rzucił wyzwanie komunistom, domagając się przejrzystych zasad sprawowania władzy i zdecydowanego poszerzenia sfery wolności.

Już na początku 1981 roku ZSRR naciskało na polskich towarzyszy aby siłą rozwiązali sprawę demokratycznej opozycji, tak jak to było przyjęte w bloku wschodnim. Sowieci nie chcieli podjąć się interwencji gdyż mieli własne problemy: wojnę w Afganistanie, kryzys gospodarczy w kraju oraz wyścig zbrojeń z USA. W takim kontekście narodził się plan w gremiach sprawujących władzę w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej by doprowadzić do przewrotu wojskowego. Musiało jednak upłynąć aż szesnaście miesięcy, aby władze państwowe i wojskowe poczuły się na tyle silne by użyć siłę na masową skalę wobec opozycji, wobec własnego narodu.

Po latach stwierdzono, że zgodnie z ówczesnym prawem stan wojenny można było wprowadzić tylko w wypadku wojny, a Polska nie była wówczas z nikim w stanie wojny. Pojęcia stanu wyjątkowego prawo PRL nie znało. Wprowadzenie stanu wojennego złamało zasadę, że prawo nie działa wstecz. Dekret zawierał bowiem sformułowanie, iż zaczyna działać z dniem uchwalenia a nie ogłoszenia, a w dodatku został opublikowany 17 grudnia. Mimo to na jego podstawie już wieczorem 12 grudnia 1981 roku w ramach akcji pod kryptonimem „Jodła” rozpoczęto działania zmierzające do internowania osób postrzeganych przez władze jako potencjalne zagrożenie dla ustroju. Zatrzymań dokonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej oraz Służby Bezpieczeństwa, wedle wcześniej przygotowanych list. Już pierwszej nocy internowano kilka tysięcy opozycjonistów. 13 grudnia 1981 roku Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego na czele z gen. Wojciechem Jaruzelskim, wprowadziła w Polsce stan wojenny. Tego dnia złamano nadzieje milionów Polaków i na wiele lat odsunięto szansę na demokratyczne przemiany. Do godziny 6.00 rano Zmechanizowane Odziały Milicji Obywatelskiej, Służba Bezpieczeństwa, Milicja Obywatelska, Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej oraz Ludowe Wojsko Polskie i szeregi innych organizacji podległych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i wojsku opanowały cały kraj.

Społeczeństwo było przeciwne stanowi wojennemu. Urządzano strajki, ludzie celowo spóźniali się do pracy, aktorzy odmawiali występów w mediach oraz filmach, ludzie rozdawali ulotki oraz malowali na budynkach hasła antyrządowe. Było coraz więcej wydawanych nielegalnych gazet, oraz rozpoczęto nadawanie radia „Solidarność”. Stan wojenny przyniósł tysiącom osób i ich rodzinom wielkie cierpienie – izolację w obozach internowania, uwięzienie, pozbawienie pracy, inne represje, zaś dziesiątki niewinnych straciły życie. 22 lipca 1983 roku po 586 dniach zniesiono stan wojenny dotąd jedynie zawieszony.

Stan wojenny trwał od 13 grudnia 1981 roku do 22 lipca 1983 roku. Do 1990 roku w wyniku represji, ciężkich pobić, ran postrzałowych zmarło ponad 100 osób. Stan wojenny w aspekcie prawnym nielegalny został wymierzony przeciw narodowi domagającemu się praw i wolności. Przyczynił się tylko do pogłębienia zapaści gospodarczej w kraju oraz wrogości społeczeństwa wobec władzy ludowej.